Na początku trzeba przypomnieć, że w ubiegłym roku, w marcu Tatrzańska Agencja Rozwoju Promocji i Kultury wspólnie ze Starostwem Tatrzańskim zorganizowała XI Międzynarodowe Forum Górskie nad którym patronat honorowy objął Pan Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej Andrzej Duda przypomina Helena Buńda dyrektor agencji, a Minister Infrastruktury pan Andrzej Adamczyk był przewodniczącym Rady Patronaciej. Tematem przewodnim Forum były potrzeby systemu transportowego w powiecie tatrzańskim i nowotarskim na tle analizy funkcjonalnej obecnego stanu.

Pokłosiem, a jednocześnie sukcesem tego Forum są decyzje podjęte przez Radę Ministrów podczas posiedzenia we wtorek 16 czerwca. Podczas posiedzenia w dniu 16 czerwca Rada Ministrów RP podjęła w punkcie 3 obrad uchwałę w sprawie ustanowienia Programu rozwoju systemu transportowego na obszarze Podtatrza do roku 2030. Tym samym uczyniony został milowy krok dla polepszenia kwestii systemu transportowego w naszym regionie – podkreśla Piotr Bąk starosta tatrzański. – Wszystko zaczęło się od przygotowania projektu tego dokumentu na XI Międzynarodowe Forum Górskie. Jako ekspert pan prof. Andrzej Szarata z Politechniki Krakowskiej opracował koncepcję rozwoju systemu transportowego Podtatrza, która była podstawą do dalszej dyskusji. Po referatach wygłoszonych na Forum przez najlepszych specjalistów, rozpoczęły się prace nad planem rozwoju systemu transportowego obszaru Podtatrza, które przebiegały bardzo intensywnie.  Następnie ważnym momentem w tym procesie, było podpisanie listu intecyjnego, jesienią 2019 roku przez ministra Andrzeja Adamczyka, przez Marszałka Województwa Małopolskiego, przez Starostów Nowotarskiego i Tatrzańskiego oraz przez Burmistrzów Zakopanego i Nowego Targu. Wśród osób, które były od samego początku bardzo zaangażowane w ten projekt, na pierwszym miejscu należy wymienić Pana Prezydenta Rzeczypospolitej Andrzeja Dudę, który był patronem XI Międzynarodowego Forum Górskiego, uczestniczył w tym Forum i gorąco nas wszystkich nakłaniał by podjąć trud opracowania takiego projektu. W naszej pracy pierwotnie wzorowaliśmy się na programie oświęcimskim, a później na programie dla Śląska. Dobrym duchem, który to wszystko koordynował był Minister Infrastruktury Pan Andrzej Adamczyk. Nie można też  pominąć całego grona innych osób między innymi pana Adriana Mazura Dyrektora Departamentu Strategii Transportu w Ministerstwie Infrastruktury; pana Tomasza Pałasińskiego Dyrektora Generalnej Dyrekcji Dróg Krajowych i Autostrad - oddział w Krakowie, pana Włodzimierza Zembala Dyrektora Zakładu Linii Kolejowych PKP PLK, Marszałka Województwa Małopolskiego pana Witold Kozłowskiego i Wicemarszałka pana Łukasza Smółkę, Starostę Nowotarskiego Krzysztofa Fabera, Burmistrza Zakopanego Leszka Dorulę, Burmistrza Nowego Targu Grzegorza Watycha; panią Marię Kuruc Wice wójt Gminy Bukowina Tatrzańska. Wśród tych osób znajduje się także pan prof. Stanisław Hodorowicz, który był przewodniczącym Rady Patronackiej Forum Górskiego oraz niedoceniana i nieznana szerzej postać pana Jacka Woźniaka, Zastępcy Dyrektora Wydziału Rozwoju Miasta Krakowa, który odegrał ważną rolę w pracach technicznych.

Sama idea tego programu była odpowiedzią na sytuację jaka nas czeka w najbliższych latach tutaj pod Tatrami, bo wiadomo, że w 2023 roku będziemy mieli gotową drogę o wysokich parametrach, która ułatwi przyjazd turystom pod Tatry. Droga w Nowym Targu będzie dwujezdniowa, będziemy przejeżdżać przez tunel pod Luboniem Wielkim. Trwają też intensywne prace inwestycyjne na linii kolejowej 97, 98 i 99 czyli na tak zwanej kolejowej zakopiance. W związku z tym jednak pojawiły się pytania i obawy: co wydarzy się tutaj na miejscu wtedy, gdy Podhale stanie się bardziej dostępne komunikacyjnie. Dylematy te doprowadziły do narodzenia się ideii naszego programu, który obejmuje dwa powiaty: nowotarski i tatrzański, Podhale, Spiż, Orawę, Pieniny i Gorce. Wychodząc z założenia, że nasz region pełni rolę służebną wobec całego społeczeństwa, wobec wszystkich Polaków, co teraz szczególnie widać, gdy Polacy nie mogą wyjechać za granicę (pierwsze co robią to jadą pod Tatry) - musimy ich tutaj godnie przyjąć, musimy stworzyć odpowiednie warunki infrastrukturalne do tego, aby ten ich przyjazd miał sens i wyjechali stąd zadowoleni.  Aby chcieli tu wracać i tym samym, aby dawali nam szansę zarobienia i utrzymania się z obsługi ruchu turystycznego.

Opracowany przez nas program składa się z szeregu elementów, w skrócie są to trzy główne cele: zapewnienie wysokiej jakości infrastruktury, poprawa funkcjonowania transportu zbiorowego, efektywny system zarządzania transportem. Program zawiera opis działań, system ich realizacji i monitoringu, źródła finansowania i indykatwuną listę przedsięwzięć objętych tym programem.

Jeżeli popatrzymy na te cele bardziej szczegółowo to rozwiązanie problemów z którymi mamy do czynienia składa się z trzech elementów, są to: infrastruktura, czyli rozwój infrastruktury transportowej; organizacja i rozwój niskoemisyjnego transportu zbiorowego i zarządzanie, czyli poprawa zarządzania i integracji systemów transportowych. Efekt będą widoczne wtedy, jeżeli te trzy elementy w sposób komplementarny będą się uzupełniać.

Jeśli chodzi o szczegóły, to jeżeli chodzi o rozwój infrastruktury transportowej, zaliczamy tu budowę i modernizację linii kolejowych, dróg krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych w tym rond, łączników, dodatkowych pasów ruchu w sąsiedztwie kluczowych skrzyżowań w szczególności w celu likwidacji wąskich gardeł.

Trzeba podkreślić niezwykle ważną rzecz: że my wielu nowych tras komunikacyjnych na Podhalu nie wykonamy, bo po prostu nie ma tu na to miejsca, bo ziemia jest droga i jest to trudne dla uzyskania. Natomiast są te tzw. wąskie gardła, wykazała to analiza prof. Szaraty i wskazywała, że jest to problem szczególny, który należy likwidować. Takim klasycznym przykładem udanej likwidacji był węzeł poroniański w zeszłej kadencji samorządowej. Idąc dalej mamy tutaj budowę przystanków kolejowych i autobusowych wraz z pozostałą infrastrukturą dla podróżnych, budowę parkingów park&ride i węzłów przesiadkowych, a więc integracja transportu kolejowego z samochodowym jak również budowę ścieżek rowerowych i infrastruktury dla obsługi rowerzystów.  

Jeżeli chodzi o poprawę funkcjonowania transportu zbiorowego mamy tutaj zakup i wymianę taboru kolejowego i autobusowego uwzględniającą niskoemisyjność, rozwój połączeń kolejowych w szczególności Podhalańskiej Kolei Regionalnej, rozwój siatki połączeń autobusowych w tym tych dowozowych do przystanków kolejowych i powiązanych z transportem kolejowym, rozwój transgranicznych połączeń w transporcie zbiorowym, promocję zwiększenia wykorzystania transportu zbiorowego oraz studia i analizy w zakresie poprawy efektywności i atrakcyjności transportu zbiorowego.

W kwesti efektywnego zarządzania transportem mamy integrację rozkładów jazdy i systemów taryfowych, inteligentne systemy zarządzania ruchem, systemy informacji pasażerskiej oraz wzmacnianie współpracy terytorialnej między jednostkami samorządu terytorialnego w szczególności obejmującej potencjalny obszar funkcjonalny Zakopane -Nowy Targ.

Jest to ogrom zadań stąd przewidujemy, że wszystkie założenia projektu mogą zostać zrealizowane do 2030 roku. Myślę, że w czasie tych 10 lat wszystkie ważne zadania są wykonalne.

Jeśli chodzi o źródła finansowania tego projektu to są one już w części wykorzystywane. Są to przede wszystkim: Program budowy dróg krajowych na lata 2014-2020, Program przebudowy sieci dróg krajowych do standaru 115 kilonewtonów na oś, Fundusz dróg samorządowych, Rezerwa subwencji ogólnych budżetu państwa, Krajowy program kolejowy do 2023, pomoc w zakresie finansowania kosztów zarzadzania infrastrukturą kolejową, Fundusz Przewozów Autobusowych, budżet państwa, budżety jednostek samorządu terytorialnego, a więc samorządu województwa, powiatów i gmin. Ale nie tylko trzeba tutaj bardzo liczyć również na środki zewnętrzne, czyli programy i instrumenty unijne, w tym komercyjne. Wiadomo, że w 2021 roku będzie rozstrzygana kwestia nowego okresu programowania funduszy unijnych w szególności mowa tu o Europejskim Funduszu Rozwoju Regionalnego i związanych z nim krajowych programach operacyjnych. Nasz program rozumiemy jako taki wstęp, takie przygotowanie do zabiegania o te fundusze unijne z nowego okresu noborów.

Jeżeli chodzi o strukturę organizacyjną tego programu to nad jego realizacją będzie czuwać Forum Współpracy dla Podtatrza pod przewodnictwem Marszałka lub jego przedstawiciela. W Forum tym będą uczestniczyć wszystkie samorządy zainteresowane tymi inwestycjami a także zaproszeni i powołani eksperci. Zadaniem Forum będzie ocena możliwości realizacji poszczególnych zadań. Będzie ono mogło wnioskować o zmiany na liście indykatywnej projektów, które po akceptacji ministra mogą trafić do całego programu.

Myślę, że jest to jedno z wyzwań cywilizacyjnych, które stoją przed nami. Rozwój systemu transportowego musi się odbyć z poszanowaniem dla środowiska naturalnego, dla niezykle cennej przyrody, dla parków narodowych, bo na terenie objętym tym programem mamy parki narodowe: Tatrzański, Babiogórski, Gorczański i Pieniński a w ich sąsiedztwie słowackie parki narodowe; z poszanowaniem zasad zrównowazonego rozwoju, z poszanowaniem dla własności, dla tradycji, dla tych ludzi, którzy gospodarują na obszarze gdzie te poważne inwestycje będą się odbywać.

Niezależnie od tego wielkiego programu mamy nasz mały program – w tym roku powiat tatrzański realizuje największy program inwestycyjny od lat, jeżeli chodzi o drogi samorządowe.

W uzupełnieniu wypowiedzi Pana 15 mln zł zostanie przeznaczonych na remonty, inwestycje, przebudowy dróg powiatowych w większości w Gminie Bukowina Tatrzańska – podkreśla Zofia Garbulińska Skarbnik Powiatu Tatrzańskiego. – Trzeba podkreślić, że również Gmina Zakopane jest objęta tymi inwestycjami. Oczywiście Powiat Tatrzański musi uzupełnić brakującą kwotę, czyli tzw. wkład własny. Jest to znacząca kwota dla powiatu, bo 8 mln zł. Została ona podzielona na dwie części: w 2020 roku kwota ta wynosi 7 mln, a jej pozostała część koszt remontu drogi Gronków – Bukowina Tatrzańska, czyli kontynuacja tych robót, II etap, w roku 2021. Oczywiście powiat stara się pozyskiwać środki zewnętrzne, jak i  z własnych skromnych środków musi również ten udział zapewnić. W budżecie z oszczędności z lat poprzednich mamy ten udział własny częściowo zapewniony. Uzupełnienie tych środków nastąpi poprzez zaciągnięcie kredytu w wysokości 4 mln zł.
Ponad to robimy drobne modernizacje pozostałych dróg, bo one również co roku wymagają poprawy, co jest wynikiem warunków jakie mamy na Podtatrzu. Zmodernizowaliśmy już pozostałe drogi powiatowe na kwotę 400 tys. zł. Zadania te i wynagrodzenia za nie zostały wykonane.

Wspólnie z Zarządem Powiatu staramy się i pilnujemy, żeby te wszystkie środki własne znalazły się w budżecie i żebyśmy do końca 2020 roku wszystkie zobowiązania i zaangażowane umowy wypełnili.

Nie chcę się tutaj wypowiadać za Radę Ministrów – zastrzega Piotr Bąk starosta tatrzański, ale w wersji która została opracowana poi  poszczegółowych pracach nad tym programem, to są poważne kwoty przekraczające znacznie 2 mld zł. Oczywiście jest to kwota, która nie jest zagwarantowana, program ten nie jest równoznaczny z tym, że dzisiaj Rząd Rzeczypospolitej daje nam worek pieniędzy, ale znaczy to, że jeżeli będzie nabór na środki unijne z kolejnego okresu programowania to oczywiście tego typu programy te pieniądze dostaną. Jeżeli będzie Fundusz Dróg Samorządowych, tak jak obecnie korzystamy z niego, to oczywiście elementy tego programu zostaną w nim uwzględnione. Mówimy tutaj o ogromnej skali przedsięwzięć, oczywiście najdroższe w tym wszystkim będą przebudowa drogi do Chyżnego, kolej, ewentualnie drugi tor do Zakopanego przynajmniej na części odcinka między Nowym Targiem a Zakopanym. Czasami te trudne punkty, te wąskie gardła, te kumulacje problemów nie sa takie drogie jako przedsięwzięcia, ale bardzo trudne w realizacji. Proszę zauważyć, że węzeł poroniański zanim został zrealizowany to prace przygotowawcze trwały 5 lat, od koncepcji, po projekt i jego różne warianty, po wykup jego terenu po uzyskanie wszystkich niezbędnych zgód. Były momenty, kiedy ta inwestycja wisiała na włosku chociażby z powodu sprzeciwu sąsiadów mostu i trzeba było nawet wprowadzać zmiany w projekcie. Jest to bardzo trudne zadanie i duże wyzwanie, często to nie pieniądze będą tutaj głównym problemem.